Het microbioom en ik.

 

De wetenschap heeft zich massaal gestort op het microbioom. “Microbioom” is de moderne naam voor onze darmflora en is daarom een beter woord omdat “flora” suggereert dat de bacteriën tot het plantenrijk behoren. Dat is niet zo: een bacterie  kun je beschouwen als het meest basale  levende ( eencellige) wezen dat er is, en dat nog ver vóór je het plantenrijk betreedt. Om het overdrachtelijk te zeggen: in de bacterie komt de aarde tot leven. De bacterie is a.h.w. het leven zelf en alles wat er bovenuit stijgt compliceert dat leven, doet er iets mee.

De wetenschappelijke belangstelling voor dat wat er in de bacteriewereld van vooral onze dikke darm gebeurt, wordt vooral veroorzaakt door de “side effects”. Een slecht functionerend microbioom, d.w.z. met een ongunstig evenwicht tussen goede en slechte bacteriën,  is verantwoordelijk voor allerlei medische problemen, variërend van allergieën, overgewicht, diabetes en een slecht werkend immuunsysteem tot psychische problemen als depressie en angsttoestanden. Zelfs zoiets als autisme zou, in elk geval voor een deel, te maken kunnen hebben met de manier waarop bacteriën zich in de darmen  gedragen. Als dat waar is, en de aanwijzingen zijn heel sterk en er komt steeds meer ondersteunend bewijs voor, dan biedt dat ongekende therapeutische mogelijkheden. Het versterken van de immuniteit met lactobacillen na een ziekbed of operatie, zeker als er met antibiotica gewerkt is, de zogenaamde probiotica, is reguliere therapie aan het worden. Onlangs werd bekend gemaakt dat het veranderen van het microbioom van de oksels van mensen die last hebben van een voor hun sociale leven invaliderende transpiratiegeur  met donorbacteriën zeer hoopvolle resultaten had opgeleverd. Overgewicht zou te verhelpen zijn met “poep van de buurvrouw”, waarbij een eigen ongunstig microbioom, dat het aankomen bevordert, wordt beïnvloedt door  bacteriën toe te dienen van iemand die geen last heeft van dik worden. Dit zijn maar een paar voorbeelden en de lijst kan nog veel langer gemaakt worden. Veel van deze therapieën verkeren nog in een experimenteel stadium, maar de ontwikkelingen gaan duizelingwekkend snel.

Wat maakt het microbioom goed of slecht? Is een goed microbioom, d.w.z. een bewoning met bacteriën, die ons helpen in ons lichamelijk  welzijn, iets van buitenaf dus, een min of meer toevallige aangelegenheid of  hebben we daar zelf de hand in. Het is waarschijnlijk allebei waar. Het is bekend dat ieder gezond mens binnen bepaalde grenzen zijn eigen microbioom heeft. Er zijn zelfs onderzoekers die beweren dat het microbioom als “streepjescode” nog preciezer is dan ons DNA, wanneer het gaat om identificatiemethodes. Het ontwikkelen van een eigen microbioom begint al bij de geboorte, wanneer een baby een beetje vaginaslijmvlies  van zijn moeder binnenkrijgt en start met het opbouwen van zijn eigen bacteriewereld. Ons immuunsysteem, ons vermogen om onze eigenheid te bewaren t.o.v. de buitenwereld, bepaalt mede de kwaliteit van het microbioom, terwijl datzelfde microbioom er voor verantwoordelijk is dat het immuunsysteem uitgedaagd blijft. Daar staat tegenover dat,bij falen van datzelfde immuunsysteem, het microbioom ten kwade kan veranderen door een darminfectie met een  campylobacter- of dysenteriebacterie, intensief antibioticagebruik of overmatige suiker in de voeding.

Voor zover dat zich allemaal in de darm zelf afspeelt, is het nog niet zo interessant. Dat wordt het wel wanneer je ziet dat een microbioom met teveel slechte bacteriën verderstrekkende gevolgen heeft dan een niet goed verlopende vertering. Een zo verstoorde darmfunctie beïnvloedt de hersenen namelijk zodanig dat allerlei onlustgevoelens kunnen ontstaan of er een depressie optreedt. Daar komt een heleboel activiteit van hormonen, neurotransmitters en zenuwimpulsen aan te pas, maar dat is nu even niet belangrijk. Wel belangrijk is het om te merken dat onze stemming, motivatie, zelfgevoel, emotionele huishouding, allemaal geregistreerd in een bepaald gebied in de hersenen, minstens méde bepaald wordt door dat wat er zich in de dikke darm afspeelt. Je zou kunnen zeggen dat de dikke darm, en de dunne darm en wat daaraan voorafgaat ook in mindere mate,  één groot zintuig zijn voor de kwaliteit van ons microbioom oftewel ons leven. Of ik in staat ben het leven te leiden dat ik voor ogen heb, wordt zichtbaar in de samenstelling van mijn eigen bacteriewereld. Mijn gezondheid, en dat in de ruimste zin van het woord, drukt zich uit in het gezonde evenwicht tussen goede en kwade bacteriën. Een gezond microbioom is dus de uitdrukking van mijn gezonde vermogen om te zijn wie ik wil zijn. Wanneer ik zeg dat ik me goed kan uitdrukken heb ik het dus meestal niet  over mijn stoelgang, maar wel over de manier waarop ik in het leven sta, lichamelijk, psychisch en als persoon. En met een beetje fantasie zou je kunnen zeggen dat je in het gebied van de darm ook letterlijk “in het leven staat”.